ondervoeding en gewichtsverlies
Wat is ondervoeding?
Ondervoeding is een lichaamstoestand die ontstaat door een langdurig tekort aan belangrijke voedingsstoffen zoals energie, eiwit, vitamines en mineralen. Door het voedseltekort en het gewichtsverlies breekt het lichaam teveel en te snel vetweefsel en spierweefsel af dan gezond is voor het lichaam.
Hoe stel je ondervoeding vast?
- Bij volwassenen wordt ondervoeding vastgesteld bij 5% gewichtsverlies in 1 maand of 10% gewichtsverlies in 6 maanden.
- Bij kinderen en jongeren is het nodig om de lengte en het gewicht uit te zetten in een groeicurve.
-> Acute ondervoeding geeft aan dat er gewichtsverlies is, maar (nog) geen achterstand in lengtegroei. Dit wordt vastgesteld als er een afbuigende groeicurve is bij gewicht naar lengte, met een SD van -2 of met een SD van -1 in 3 maanden tijd.
-> Chronische ondervoeding gaat samen met een achterstand in lengtegroei. Dit wordt vastgesteld als er een afbuigende groeicurve is bij lengte naar leeftijd, met een SD van -2 of met een SD van -0,25 in 1 jaar.
Oorzaken ondervoeding
Ondergewicht is een risicofactor voor het ontstaan van ondervoeding, maar er kan dus ook sprake zijn van ondervoeding bij iemand met een gezond gewicht. Ondervoeding kan ontstaan door verschillende factoren.
- Langdurig minder eten dan je nodig hebt
- Weinig eetlust door ziekte, emoties als angst, eenzaamheid of verdriet, onvoldoende beweging, overprikkeling bij autisme of bijwerking van medicijnen zoals Ritalin bij ADHD
- Eetproblemen of een eetstoornis zoals anorexia nervosa of boulimia nervosa waarbij te weinig of te eenzijdig wordt gegeten, voedsel wordt uitgespuugd of gelaxeerd
- De vermijdende, restrictieve voedselinnamestoornis ARFID waarbij angst bestaat voor eten, verslikken of overgeven
- Kauw- en slikproblemen
- Maag- en darmaandoeningen zoals collitis ulcerosa, de ziekte van Crohn, Coeliakie of een maagzweer waardoor klachten kunnen bestaan als diarree, misselijkheid, braken, buikpijn, verstopping of maagzuur
- Depressie, trauma of stress
- Dementie
- Verhoogd energiegebruik door een infectie, brandwonden, AIDS of kanker
- Genetische aanleg of erfelijkheid
Wat zijn gevolgen van ondervoeding?
Een tekort aan voedingstoffen kan op korte termijn leiden tot klachten zoals duizeligheid, stemmingswisselingen, wazig zien, trillen, flauwvallen, hoofdpijn, honger, eetdrang of eetbuien. Ondervoeding kan daarnaast complicaties geven zoals haaruitval, breekbare nagels, een droge huid, koud hebben, dons beharing op het lichaam, het wegblijven van menstruatie, botverlies, extreme vermoeidheid, maag- en darmklachten, vocht vasthouden en hartritmestoornissen. Door ondervoeding neemt de weerstand af en daarmee neemt de kans om ziek te worden toe. Ook het herstel na ziekte duurt langer.
Ondervoeding resulteert in krachtverlies en spierzwakte. Iemand met ondervoeding heeft vaak niet voldoende energie om alles te kunnen blijven doen wat hij/zij graag wilt. Het kan zijn dat iemand daardoor niet meer kan deelnemen aan sport of sociale activiteiten en neerslachtig of zelfs depressief wordt.
Gezondheidswinst door herstel van ondervoeding
Herstel van ondervoeding kan in gang worden gezet als je een volwaardig eetpatroon ontwikkelt met voldoende voedingstoffen voor reparatie van lichaamsweefsels. Verbetering in de voedingstoestand kun je merken door:
- Je voelt je fitter en gezonder
- Je uithoudingsvermogen verbetert
- Lichamelijke klachten verminderen
- Hormonale systeem verbetert
- Cognitie (kennisverwerking) verbetert
- Je weerbaarheid vergroot, lichamelijk en geestelijk
Hoe helpt de diëtist bij ondervoeding?
Je diëtist kan vaststellen of er ondervoeding bestaat en achterhalen wat de oorzaak is. Ze vraagt je naar je doelen en verwachtingen, motiveert en stuurt bij waar nodig. Je diëtist maakt een berekening van je energie behoefte, geeft je een persoonlijk voedingsadvies en praktische tips. Ze kan opdrachten meegeven zodat je inzicht krijgt in je eetgedrag en dit kunt doorbreken. Je oefent om meer in contact te komen met je honger- en verzadigingsgevoel en emoties. Je diëtist is een coach die je ondersteunt bij het uitvoeren van je stappenplan naar een beter eetpatroon zodat je fysieke en mentale conditie kan herstellen. Als je vorderingen in je leefstijl bespreekt, kan dat erg motiverend zijn om door te gaan. Ook kan de diëtist indien nodig andere hulpverleners inschakelen.